Over KPSP

Kortdurende Psychoanalytische Steungevende Psychotherapie (KPSP) werd in de jaren ‘90 van de vorige eeuw ontwikkeld door Frans de Jonghe om psychoanalytische behandelingen voor een bredere doelgroep beschikbaar te maken dan toen gebruikelijk was.

Frans de Jonghe (geboren te Stanleystad op 19 september 1937, overleden te Amsterdam op 15 januari 2020) was psychiater, psychoanalyticus en emeritus-hoogleraar klinische psychiatrie aan de UvA. Zijn doel was om de psychoanalyse toegankelijk te maken voor de gewone psychiatrie en daarmee voor de meest mondiaal voorkomende mentale aandoeningen: depressie en persoonlijkheidspathologie.

Depressie is een aandoening waarbij zowel biologische aanleg als levensgebeurtenissen en kwetsbaarheden in de persoonlijkheid een rol spelen. Het psychoanalytisch kader helpt te begrijpen waarom een bepaald persoon, met diens voorgeschiedenis, in het hier en nu bepaalde klachten heeft ontwikkeld.

Doordat KPSP steungevend van aard is en daardoor niet angst verhogend of ontregelend is, kunnen ook mensen met vroege persoonlijkheidspathologie hiervan profiteren.

Vanaf medio 1990 werden de eerste KPSP-behandelaren opgeleid. Vanuit de onderzoeksgroep “Praten en Pillen” van het Psychiatrisch Ziekenhuis Amsterdam, de huidige Stichting Arkin, werd vervolgens de effectiviteit van KPSP bij mensen met een depressie en persoonlijkheidspathologie in meerdere onderzoeken aangetoond.

Ellen Driessen toonde in 2013 aan dat KPSP even effectief is als Cognitieve Gedragstherapie voor de behandeling van depressieve stoornissen. Dit onderzoek ontving een APA (American Psychoanalytic Association) award omdat het de eerste mondiale Randomized Clinical Trial was waarin comorbide persoonlijkheidsproblematiek geen exclusiecriterium was.

KPSP nu

KPSP is sinds 2012 één van de erkende registers binnen de Nederlandse Vereniging voor Psychoanalytische Psychotherapie (NVPP).

In 2025 is de Vereniging KPSP Nederland opgericht. Doelstelling van de vereniging is het bevorderen van onderwijs, toepassing, supervisie, verspreiding, onderzoek, kwaliteitsborging en verdere ontwikkeling van KPSP als een empirisch gefundeerde behandeling.

We willen bereiken dat het aantal KPSP-behandelaren toeneemt zodat cliënten in Nederland vaker de mogelijkheid hebben te kiezen voor deze behandeling. Zoals in de Multidisciplinaire Richtlijn voor Depressie (2023) wordt aangegeven is er vergelijkbare evidentie voor de verschillende behandelingen voor depressie en wordt geadviseerd bij het aanbieden van psychotherapie rekening te houden met voorkeuren van de cliënt en zijn naasten. Het streven van de vereniging KPSP Nederland is dat steeds meer cliënten met depressie of angst klachten voor een psychoanalytische behandeling kunnen kiezen.

Om dit doel te bereiken wordt samengewerkt met het NPI Specialist in Persoonlijkheidsproblematiek en Proven Therapies. Deze organisaties bieden de opleiding tot KPSP-behandelaar en KPSP-supervisor aan.

De vereniging KPSP Nederland organiseert voor leden regelmatig bijeenkomsten waarbij verbinding, nieuwe ontwikkelingen en casuïstiek centraal staan.

Wetenschappelijke evidentie

De effectiviteit van KPSP is in zes omvangrijke Randomized Clinical Trials aangetoond waarbij in totaal meer dan 1000 patiënten betrokken waren. Vijf studies betroffen mensen met een depressie waarbij de 16 sessies variant is toegepast. In twee van deze (1 in Arkin en 1 in Dimence) bleek KPSP in een rechtstreekse vergelijking even effectief als CGT. De effectsizes in alle studies waren hoog (0.8-1.5). Er zijn geen duidelijke predictoren voor het effect van KPSP gevonden. Ook niet voor bijvoorbeeld opleidingsniveau, leeftijd, ernst van de depressie of co-morbide angst. KPSP is dus breed toepasbaar.

Net als bij andere behandelvormen blijkt bij depressie en op de voorgrond staande co-morbide persoonlijkheidsproblemen een ongunstiger uitkomst. Dat heeft geleid tot een nieuwe RCT bij deze groep waarbij een hogere dosering (25 of 50 sessies gedurende 1 jaar) KPSP of schematherapie zijn vergeleken. Ook hier werden hoge effectsizes gevonden (> 1). Tevens voldeed ruim 60% na de behandeling volgens het SCID-interview niet meer aan de diagnose persoonlijkheidsstoornis. KPSP was in deze studie gelijkelijk effectief aan schematherapie. De 50 sessies variant bleek voor beide vormen effectiever. Effecten bleven behouden na 1 jaar follow up.

Concluderend, KPSP is een aangetoond effectieve behandeling voor een brede groep van patiënten met een depressie. Bij de huidige stand van wetenschap kan het aan de patiënt gelaten worden of zij een voorkeur hebben voor KPSP of een andere vorm van psychotherapie. In geval van op de voorgrond staande co-morbide persoonlijkheidsproblemen blijkt een hogere dosis effectiever.

Belangrijkste studies:

• Kool M, Van HL, Arntz A et al. (2024). Dosage effects of psychodynamic and schema therapy in people with comorbid depression and personality disorder: four-arm pragmatic randomised controlled trial. Br J Psychiatry 225:274-281
• Miggiels M, Ten Klooster P, Beekman A et al (2025). The D*Phase-study: Comparing short-term psychodynamic psychotherapy and cognitive behavioural therapy for major depressive disorder in a randomised controlled non-inferiority trial. J Affect Disord 371:344-351
• Van HL, Kool M (2018). What we do, do not, and need to know about comorbid depression and personality disorders. Lancet Psychiatry 5:776-778.
• Driessen E, Van HL, Twisk J et al (2017). Cognitive-behavioral versus psychodynamic therapy for major depression: secondary outcomes of a randomized clinical trial. J Consult Clin Psychol 85:653-663
• Driessen E, Van HL, Peen J et al (2013). The efficacy of Cognitive Behavioral Therapy and Psychodynamic Therapy in major depressive disorder: a randomized clinical trial. American J Psychiatry 170:1041-1050.
• Van HL, Dekker J, Koelen JA et al (2009). Patients preference compared to random allocation in Short-term Psychodynamic Supportive Psychotherapy with indicated addition of pharmacotherapy for depression. Psychotherapy Research 19:205-212.
• Jonghe de F, Hendriksen M, Aalst et al (2004). Psychotherapy alone and combined with pharmacotherapy in the treatment of depression. Br J Psychiatry 185:37-45.